Loading [MathJax]/jax/output/HTML-CSS/fonts/TeX/fontdata.js

Dr Manohar Re Solution CLASS 9 CHAPTER 2 बहुपद (POLYNOMIALS AND THEIR FACTORS) प्रश्नावली 2(H)

 प्रश्नावली 2(H)

बहुविकल्पीय प्रश्न

प्रत्येक प्रश्न के चार उत्तर दिये हुए हैं, सही उत्तर छाँटिए :

प्रश्न 1

x27x+12 के गुणनखण्ड हैं :
(i) (x-7)(x-5)
(ii) (x+7)(x-5)
(iii) (x-4)(x-3)
(iv) (x+4)(x-3)
उत्तर : (iii) (x4)(x3).
हल :
x27x+12=x24x3x+12=x(x4)3(x4)=(x4)(x3)

प्रश्न 2

x25x+6 के गुणनखण्ड हैं :
(i) (x-2)(x-3)
(ii) (x+6)(x-1)
(iii) (x-1)(x+6)
(iv) (x+2)(x+3)

हल : x25x+6
यहाँ  
pq=6,p+q=56=1×6,(1)×(6),2×3,(2)×(3)
लेकिन 
p=2,q=3 लेंगे pq=6,p+q=5x25x+6=x22x3x+6=x(x2)3(x2)=(x2)(x3).

प्रश्न 3

x2+2x15 के गुणनखण्ड हैं :
(i) (x-5)(x+3)
(ii) (x+5)(x-3)
(iii) (x-5)(x-3)
(iv) (x+5)(x+3)
उत्तर : विकल्प (ii) (x+5)(x3)
हल : 
x2+2x15=x2+(53)x15,[15=5×3,53=2]
=x2+5x3x15
=x(x+5)-3(x+5)
=(x+5)(x-3)

प्रश्न 4

p211p+24 के गुणनखण्ड हैं :
(i) (p-8)(p-3)
(ii) (p+8)(p-3)
(iii) (p-8)(p+3)
(iv) (p+8)(p+3)
उत्तर : विकल्प (i) (p8)(p3).
हल : 
p211p+24=p2(3+8)p+24,[24=3×8,3+8=11]
=p23p8p+24
=p(p-3)-8(p-3)
=(p-3)(p-8)
=(p-8)(p-3)


अति लघु उत्तरीय प्रश्न :

निम्नलिखित के गुणनखण्ड कीजिए (प्रश्न 5 से 10 तक) :

प्रश्न 5

4y24y+1.
हल : 
यहाँ p+q=-4
pq=4
4y24y+1=4y22y2y+1
=2y(2y-1)-1(2y-1)
=(2y-1)(2y-1)

प्रश्न 6

x2+16x16
हल : 
यहाँ
p+q=16=1213pq=16=1213

x2+16x16=x2+(1213)x16=x2+12x13x16=x(x+12)13(x+12)=(x+12)(x13)

प्रश्न 7

c2+16c36
हल : 
c2+16c36=c2+(182)c36,[18×2=36,182=16]
=c2+18c2c36
=c(c+18)-2(c+18)
=(c+18)(c-2)

प्रश्न 8

x213x+36.
हल : 
यहाँ 
˙p+q=13pq=3636=9×413=9+4
x213x+36=x29x4x+36=x(x9)4(x9)=(x9)(x4)

प्रश्न 9

x24x5
हल : 
48+2xx2=48+(86)xx2,[8×6=48,86=2]
=48+8x6xx2
=8(6+x)-x(6+x)
=(6+x)(8-x)
=(8-x)(6+x)

लघु उत्तरीय प्रश्न :

निम्नलिखित द्विघाती बहुपदों के मध्य पद को दो भागों में बाँटकर इनके गुणनखण्ड ज्ञात कीजिए ( प्रश्न 11 से 27 तक):

प्रश्न 11

x2+5x6
हल : 
x2+5x6=x2+(61)x6,[6×1=6,61=5]
=x2+6xx6
=x(x+6)-1(x+6)
=(x+6)(x-1)

प्रश्न 12

x26x91
हल : यहाँ
p+q=6pq=9191=13×76=13+7
x26x91=x213x+7x91=x(x13)+7(x13)=(x13)(x+7)

प्रश्न 13

x230xy+29y2
हल :
x230xy+29y2=x2(29+1)xy+29y2[29=29×1,29+1=30]
=x229xyxy+29y2
=x(x-29y)-y(x-29y)
=(x-29y)(x-y)

प्रश्न 14

x2+8x105
 हल : 
x2+8x105=x2+(157)x105,[105=15×7,157=8]
=x2+15x7x105
=x(x+15)-7(x+15)
=(x+15)(x-7)

प्रश्न 15

x222x+121.
हल : 
यहाँ 
p+q=22pq=121121=11×1122=11+11
x222x+121=x211x11x+121=x(x11)11(x11)=(x11)(x11)

प्रश्न 16

a2+12a+32.
हल : 
a2+12a+32 
यहाँ p+q=12
pq=32
12=8+4
32=8×4
a2+8a+4a+32=a(a+8)+4(a+8)=(a+8)(a+4)

प्रश्न 17

x2(a+b)x+ab
हल :
x2(a+b)x+ab=x2axbx+ab
=x(x-a)-b(x-a)
=(x-a)(x-b)

प्रश्न 18

x27x30
हल : 
x27x30=x2(103)x30  [30=10×3,103=7]
=x210x+3x30
=x(x-10)+3(x-10)
=(x-10)(x+3)

प्रश्न 19

30x+x2
हल : 
30x+x2 
या x2x30=x2(65)x30[30=6×5,65=1]
=x26x+5x30
=x(x-6)+5(x-6)
=(x-6)(x+5)

प्रश्न 20

(x+y)23x3y+2
हल :
(x+y)23x3y+2=(x+y)23(x+y)+2
=(x+y)2(x+y)2(x+y)+2
=(x+y)(x+y-1)-2(x+y-1)
=(x+y-1)(x+y-2)

प्रश्न 21

454x+x2.
हल : 
x24x45
यहाँ p+q=-4
pq=4545=9×54=9+5
x24x45=x29x+5x45
=x(x-9)+5(x-9)
=(x-9)(x+5)

प्रश्न 22

x282x
हल : 
x22x8
यहाँ p+q=-2
pq=4545=9×54=9+5
x24x45=x29x+5x45=x(x9)+5(x9)=(x9)(x+5)

प्रश्न 22

x282x.
हल : 
x22x8
यहाँ
p+q=2pq=88=4×22=4+2
x22x8=x24x+2x8=x(x4)+2(x4)=(x4)(x+2)

प्रश्न 23

x225x84.
हल : 
x225x84=x2(283)x84,[,84=28×3,283=25]
=x228x+3x84
=x(x-28)+3(x-28)
=(x-28)(x+3)

प्रश्न 24

12x23x+4
हल : 
12x23x+4=12(x26x+8)
=12[x2(4+2)x+8]   [8=4×2,4+2=6]
=12[x24x2x+8]
=12[x(x4)2(x4)]
=12(x2)(x4)

प्रश्न 25

1811x+x2.
हल : 
1811x+x2
या x211x+18=x2(9+2)x+18 [18=9×2,9+2=11]
=x29x2x+18
=x(x-9)-2(x-9)
=(x-2)(x-9)

प्रश्न 26

x210x+24.
हल :
 x210x+24=x2(6+4)x+24=x26x4x+24=x(x6)4(x6)=(x6)(x4)

प्रश्न 27

x218x+77.
हल :
x218x+77=x2(11+7)x+77
=x211x7x+77
=x(x-11)-7(x-11)
=(x-11)(x-7)

दीर्घ उत्तरीय प्रश्न

निम्नलिखित के गुणनखण्ड कीजिए (प्रश्न 28 से 34 तक ):

प्रश्न 28

x23x108
हल :
x23x108
यहाँ
p+q=3pq=108108=12×93=12+9
x23x108=x212x+9x108
=x(x-12)+9(x-12)
=(x-12)(x+9)

प्रश्न 29

b2c3+8bc4+12c5.
हल :
b2c3+8bc4+12c5=c3[b2+8bc+12c2]=c3[b2+(6+2)bc+12c2],[6×2=12,6+2=8]=c3[b2+6bc+2bc+12c2]=c3[b(b+6c)+2c(b+6c)]=c3(b+6c)(b+2c).

प्रश्न 30

a2b23ab18
हल :
a2b23ab18=a2b2(63)ab18,[6×3=18,63=3]=a2b26ab+3ab18=ab(ab6)+3(ab6)=(ab6)(ab+3).

प्रश्न 31

x2+23x24
हल :
x2+23x24=x2+(4323)x24=x2+43x23x24=x(x+43)23(x+43)=(x+43)(x23)

प्रश्न 32

8x2+2xy15y2
हल :
8x2+2xy15y2=8x2+(1210)xy15y2=8x2+12xy10xy15y2=4x(2x+3y)5y(2x+3y)=(2x+3y)(4x5y)

प्रश्न 33

y2+2y120
हल : y2+2y120
यहाँ
p+q=2pq=120120=12×102=1210y2+2y120=y2+12y10y120=y(y+12)10(y+12)=(y+12)(y10)

प्रश्न 34

y236y160
हल : 
यहाँ p+q=-36 तथा pq=-160
36=40+4,160=40×4
y236y160=y240y+4y160
=y(y-40)+4(y-40)
=(y-40)(y+4)

No comments:

Post a Comment

Contact Form

Name

Email *

Message *